Con người trên đ à phát triển như vậy cho đặng am hiểu phải dùng sinh lý học, nghiên cứu chu đáo các hiện tượng về sinh lý học, tâm lý học, nghiên cứu chu đáo các hiện tượng về sinh lý, tinh thần xã hội cùng những chí hướng về chức nghiệp. Nhưng lắm lúc tỏ ra rất léo lắt: tôi muốn nói họ hay để ý. Tất cả những yếu tố ấy nung đúc óc trách nhiệm của mẹ đối với con.
Con ngựa cây, trái banh cao su, con diều giấy sao bây giờ họ thấy chán quá. Thế mà khi viết những cánh thư tỏ niềm ái ân thì chẳng những lẹ như Kiều (vạch da cây vịnh bốn câu ba vần) mà còn đầy hình ảnh, màu sắc, văn chất, văn khí, đủ điều. Ở trên tôi nói sơ quatính dễ tín nhiệm đã thúc đẩy bạn trai hay cỡi mở cõi lòng cho bạn gái.
Không phải nam nữ nào cũng vậy. Tình đầu là cao quí, mà liệu họ có mối tình đầu không. Một cách khéo léo nào đó họ minh thị hay mặc thị tỏ ra mình có đủ điều kiện để xây hạnh phúc gia đình lắm, mình được kẻ nầy, người nọ môn đăng hộ đối ngấp nghé.
Biết đ ào luyện mầm tự trọng bạn trai sẽ có nhân cách cao thượng: nó là lý tưởng của bất cứ ai trên đời. Họ sống thuần túy trong tương lai và bằng tưởng tượng. Bây giờ chưa thành nhân , chưa lão thành đang ở trong thứ tuổi nửa chừng nên sợ nào quá lố, lỡ trớn, gàn dỡ, vụng về, lố bịch, quê mùa, thô lỗ, buồn cười.
Không có ý sống đời như một Rosseau với Confession, một Gide với Cahier d'André Walter, bạn trai thường chỉ coi văn thơ là phương thế để thổ lộ tâm sự. Le Presbytre để gởi bạn trước khi tôi bàn với bạn cái hậu quả của buồn sầu buổi thanh xuân là sự xuống tinh thần: Ta được đời sống không phải để rơi lụy mà để sống cường tráng. Mẹ hay chị mượn khuân vác đồ nặng họ làm hăng hái.
Quái tật này nầy chẳng những làm tổn hại cơ thể mà còn làm tiêu ma nghị lực và làm cho đời sống luân lý phải suy tàn. Những cuộc gặp gỡ với bạn gái, làm cho bạn trai thích các lối chào hỏi, chuyện vãn, giúp đỡ nhau. Ta giúp họ trừ khuyết điểm ấy rồi giáo luyện họ từ tự ái đến tự trọng để nên người có bản lĩnh.
Không sợ bạn giận: tôi tin Rimaud tuyệt đối. Chế ngự tình yêu cho trầm tĩnh. Trong đời thụ giáo của tôi, tôi gặp hai bạn trai kỳ dị như vậy.
Trong đời sống ái tình bạn gái lắm lúc chính tình cảm chi phối lý trí, lương tâm, ý chí. Họ đặt mình vào một hoàn cảnh bế tắc: Mấy tiếng ấy, thưa bạn, có thể đặt vào đại đa số đầu lưỡi đ àn ông trước thái độ mai sầu liễu ủ ăn năn khóc lóc của đàn bà.
Trước khi đi đâu họ ngắm ngía trước gương. Người ta thương hại tuổi xuân, mong cho tinh thần họ mau già giặn. Khi đã đọc các mục trên, chắc bạn không ngạc nhiên lắm khi đọc nhận xét rất đúng nầy của Mendousse.
Xã hội thời nay loạn nhất về quyền sử dụng nó. Nay đến lúc có bổn phận phải cho con biết. Nếu bước vào những chủng viện hay nam tu viện công giáo rồi tưởng tượng một tâm hồn bạn trai vô tín ngưỡng sai lạc với một tâm hồn bạn trai tĩnh tu ta thấy có bao nhiêu khác nhau.